Nie ma wątpliwości, że konieczne jest promowanie i zachęcanie do uprawiania sportu dzieci i młodzieży. Kiedy dzieci przejawiają różnego rodzaju zdolności sportowe, zastanawiamy się co zrobić, by zmaksymalizować ich rozwój w tym kierunku.
Obserwując takich zawodników jak Agnieszka Radwańska, Tiger Woods czy Armand Duplantis wydawać by się mogło, że kluczem do wysokich osiągnięć sportowych jest wczesna specjalizacja wśród dzieci.
Takie podejście jest jednak kontrowersyjne i stoi w sprzeczności z tym, w którym sugeruje się, że lepszym rozwiązaniem jest uczestnictwo dzieci w zróżnicowanych zajęciach sportowych z nastawieniem na zabawę.
Czy wielokrotne powtarzanie czynności związanych z daną dyscypliną już w młodym wieku sprawi, że w przyszłości zawodnik ten będzie mieć przewagę nad tymi, którzy na szlifowanie konkretnych umiejętności poświęcili zdecydowanie mniej czasu? Jakie jest potencjalne ryzyko wczesnej specjalizacji?
Na te pytania i więcej udzielam odpowiedzi w dzisiejszym wpisie.
Kiedy możemy mówić o wczesnej specjalizacji?
- U dzieci zaangażowanych w uprawianie sportu w wieku poprzedzającym dojrzewanie
- W przypadku uczestnictwa w intensywnych treningach i/lub zawodach przez więcej niż osiem miesięcy w roku
- Koncentracji wyłącznie na jednej dyscyplinie sportowej i eliminacji innych
Co mówią badania?
Z badań wynika, że intensywny, specjalistyczny trening wśród młodych zawodników skutkuje wcześniejszym zakończeniem kariery sportowej (np. pływacy specjalizujący się przed ukończeniem 11 lat).
W innych badaniach, przeprowadzonych w Niemczech na 1558 zawodników uprawiających dyscypliny olimpijskie wykazano, że zawodnicy specjalizujący się w późniejszym wieku (w wieku 11 lat uprawiali więcej niż jedną dyscyplinę sportową) osiągali wyższy poziom sportowy.
Do tych samych wniosków doszli inni badacze, którzy ocenili, że zawodnicy trenujący intensywnie w wieku 9-15 lat osiągali w przyszłości gorsze wyniki sportowe, w porównaniu do rówieśników trenujących poprzez zabawę.
Czy mogą wystąpić negatywne skutki wczesnej specjalizacji?
Wczesna specjalizacja niesie za sobą ryzyko kontuzji związanych z niedojrzałością fizjologiczną i układu mięśniowo-szkieletowego. Wykonywanie tych samych ruchów u zawodnika, którego kości, mięśnie lub więzadła nie są jeszcze w pełni ukształtowane może prowadzić do nadmiernego zużycia tych struktur.
Złamania zmęczeniowe które występują wśród dzieci i młodzieży często kojarzone są raczej z bólami wzrostowymi i nie wykonuje się badań obrazowych (MRI) w celu potwierdzenia lub wyeliminowania hipotezy złamania zmęczeniowego kości.
Zastanawiający jest również niski wzrost i drobna budowa gimnastyczek, które znane są z bardzo wczesnej specjalizacji. Na ich podstawie, w mojej opinii, można wysnuć twierdzenie, że intensywne treningi w młodym wieku zaburzają procesy wzrostowe organizmu.
Wczesna specjalizacja wpływa również na aspekty psychologiczne i socjologiczne. Dzieci, specjalizujące się we wczesnym wieku doświadczają wyższego poziomu wyczerpania emocjonalnego, co kolejno może doprowadzić do wypalenia i przedwczesnej rezygnacji z uprawiania danej dyscypliny. Ponadto ciągła koncentracja na treningu oraz startowaniu w zawodach może również prowadzić do izolacji od rówieśników i straty okazji do przeżywania doświadczeń rozwojowych, i wzajemnej interakcji z kolegami i koleżankami.
Krytyczne elementy w rozwoju sportowym u dzieci i młodzieży
Pierwsze okno, w którym chłopcy i dziewczynki powinni rozwijać komponenty szybkości odpowiada wzrostowi (rozwojowi) mózgu oraz układu nerwowego. Na tym etapie warto ćwiczyć zwinność i szybkość zmiany kierunku (np. biegu).
W trakcie trwania drugiego okna następuje wzrost produkcji związków i enzymów potrzebnych do wygenerowania beztlenowej energii.
Poprawa koordynacji zachodzi dzięki zwiększonemu zaangażowaniu jednostek motorycznych mięśni oraz rozwoju neurologicznemu.
Wydolność tlenowa organizmu wzrasta w określonym wieku u chłopców i dziewczynek (rozwój układu sercowo-naczyniowego, wzrost produkcji enzymów odpowiadających za procesy tlenowe). Dodatkowy trening ukierunkowany na rozwój wydolności aerobowej może potencjalnie zwiększyć naturalny wzrost wydolności w tym okresie.
Optymalny rozwój zręczności odpowiada rozrostowi mózgu do rozmiarów jak u dorosłego człowieka. Z im większą liczbą różnych umiejętności dziecko będzie miało styczność tym więcej stymulowanych neuropołączeń. W konsekwencji pozwoli to na zwiększenie zdolności dziecka do uczenia motorycznego (utrwalania określonych umiejętności ruchowych).
Przed okresem dojrzewania płciowego zalecane jest stosowanie ćwiczeń siły z ciężarem własnego ciała oraz ćwiczenie poprawnej techniki podnoszenia ciężarów za pomocą kijka (bez ciężarów). Dopiero po okresie dojrzewania płciowego stosuje się tradycyjny trening siłowy.
W tym okresie warto pracować nad gibkością, tak aby wraz z nagłym wzrostem i wydłużaniem szkieletu ścięgna zachowywały optymalną elastyczność.
W trakcie powyższych okresów warto skupić się na treningu mocy i umiejętności przyśpieszania przez młodych zawodników.
Podsumowując:
- wczesna specjalizacja nie jest kluczem do osiągania wysokich wyników sportowych
- sukces w młodym wieku nie gwarantuje długoterminowych sukcesów
- wczesna specjalizacja może limitować osiąganie wysokich wyników w późniejszym wieku (kontuzje, wypalenie i wczesna rezygnacja z treningów)
- dziecko najbardziej skorzysta rozwijając różne umiejętności motoryczne uczestnicząc w różnorodnych zajęciach sportowych
- warto koncentrować się na rozwoju określonych cech w trakcie tak zwanych okien rozwojowych zawodników
- T. Feeley, J. Agel, R. F. LaPrade; American Journal of Sports Medicine: ‘When is it too early for single sport specialization?’; 2015
- D. Myer, N. Jayanthi, i in.; Sports Health: ‘Sport specialization, part I: Does early sports specialization increase negative outcomes and reduce the opportunity for success in young athletes?’; 2015
- F. LaPrade, J. Agel i in.; The Orthopedic Journal of Sports Medicine: ’AOSSM Early sport specialization consensus statement’; 2016
- P.J.L Thompson: Podstawy treningu lekkoatletycznego. Oficjalny przewodnik IAAF dla trenerów; 2014
6 komentarz
Bardzo ciekawy wpis 🙂
Cześć, Dziękuję Ci za pozytywny komentarz. Pozdrowienia 🙂
A to ciekawe. Dzięki za ten artykuł 😉
Interesujący temat. Wielu wybitnych sportowców za dziecka ćwiczyło wiele różnych dyscyplin i w każdej byli dobrzy.
To wiadome, że ciężki i intensywny trening kiedyś się na nas odbije, mięśnie, stawy mogą być obciążone, powodując mniejszą efektywność. Nasz organizm szybko się regeneruje, jednak duży wysiłek może odcisnąć na nim piętno.
Dziękuję za tak wartościowy artykuł, pozdrawiam!